به دنبال ابلاغ قانون الزام دولت ایران به تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، آلمان این تصمیم را «ارسال علامتی فاجعه‌بار» خوانده و اسرائیل هم خواستار فعال کردن مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی ایران شده است.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، امروز قانون «الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» را برای اجرا به سازمان انرژی اتمی، شورای‌عالی امنیت ملی و وزارت خارجه ایران ابلاغ کرد.
آژانس به بی‌بی‌سی گفته است که از این گزارش‌ها آگاه و در انتظار دریافت اطلاعات رسمی بیشتر از سوی ایران است.
قانون تعلیق همکاری ایران با آژانس در قالب یک طرح دو فوریتی، هفته گذشته و یک روز پس از شروع آتش‌بس میان اسرائیل و ایران تصویب شد و فوراً به تأیید شورای نگهبان رسید.
بر اساس این قانون، دولت ایران موظف شده است هرگونه همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تا زمان تضمین «امنیت تأسیسات و دانشمندان هسته‌ای» به حالت تعلیق درآورد.
شورای‌عالی امنیت ملی ایران مأمور بررسی این تضمین شده و دولت باید هر سه‌ماه یک‌بار درباره اجرای آن به مجلس گزارش دهد.
ساعاتی پس از ابلاغ این قانون در ایران، سخنگوی وزارت خارجه آلمان این تصمیم را «ارسال علامتی فاجعه‌بار» از سوی ایران خواند و گفت: «برای رسیدن به یک راه‌حل دیپلماتیک، ضرورت دارد که ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند.»
گیدعون سعر، وزیر خارجه اسرائیل، هم در واکنشی سریع خواستار فعال شدن مکانیسم ماشه شد؛ مکانیسمی که در توافق هسته‌ای برجام درنظر گفته شده و امکان بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را فراهم می‌کند.
آقای سعر در پستی در شبکه ایکس نوشت: «من از سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و بریتانیا درخواست می‌کنم که تمام تحریم‌ها را علیه ایران دوباره اعمال کنند. ایران به‌تازگی اعلامیه‌ای ننگینی را درباره تعلیق همکاری خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صادر کرده است. این اقدام، نقض کامل تمامی تعهدات و الزامات بین‌المللی ایران در حوزه هسته‌ای محسوب می‌شود.»
وزیر خارجه اسرائیل افزود: «جامعه جهانی باید اکنون قاطعانه اقدام و از تمام ابزارهای موجود برای توقف جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران استفاده کند.»
این موضع اسرائیل، یک هفته پس از آتش‌بس در جنگ ۱۲ روزه با ایران است؛ جنگی که در آن اسرائیل از جمله به تاسیسات اتمی ایران حمله کرد.
مکانیسم ماشه، قطعنامه ۲۲۳۱ و بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت
شش روز بعد از تصویب برجام در تابستان سال ۲۰۱۵، شورای امنیت آن را در قالب قطعنامهٔ ۲۲۳۱ تصویب کرد، که به موجب آن هر شش قطعنامه قبلی صادر شده علیه ایران، که به وضع تحریم‌های گسترده بین‌المللی در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد انجامیده بود، لغو شد.
اما در چارچوب این قطعنامه چیزی به عنوان مکانیسم ماشه درنظر گرفته شده است که امکان برقراری مجدد این تحریم‌ها فراهم می‌کند.
در این شیوه پیش‌بینی شده است که اگر یکی از طرف‌های توافق مدعی «نقض جدی برجام» از سوی ایران باشد، می‌تواند موضوع را به شورای امنیت ارجاع کند. شورا باید ظرف ۳۰ روز درباره قطعنامه‌ای برای ادامه تعلیق تحریم‌های ایران رأی‌گیری کند.
در این شیوه، هرکدام از اعضای دائم شورای امنیت می‌توانند قطعنامه ادامه لغو تحریم‌ها را وتو کنند و به این ترتیب، تحریم‌های رفع‌شده علیه ایران با رأی یک عضو دائم شورای امنیت به جای خود بازگردد.
دولت دونالد ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری او، شروع به فعال‌کردن این مکانیسم کرد اما سایر اعضای دائم شورای امنیت از آن حمایت نکردند و سپس با پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری، آمریکا موضوع را از دستور کار شورای امنیت خارج کرد.
سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان در ماه‌های اخیر بارها تهدید کرده‌اند که در صورت رضایت‌بخش نبودن همکاری ایران با آژانس، فرایند بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت را آغاز خواهند کرد.
در حال حاضر، چین و روسیه با فعال‌کردن مکانیسم ماشه مخالف‌اند، اما در صورتی‌که مکانیسم ماشه در شورای امنیت مطرح شود، به‌دلیل شیوه‌ای که برای آن در قطعنامه ۲۲۳۱ پیش‌بینی شده، رأی وتوی احتمالی آن‌ها بی‌اثر خواهد بود.
فرصت فعال‌کردن مکانیسم ماشه در مهرماه یا اکتبر امسال به پایان می‌رسد.
ایران پیش از این تهدید کرده بود که در صورت بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، ممکن است از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج شود.
