نگاهی به ژئوپلتیک آذربایجان نشان می دهد اراضی این سرزمین در طی تاریخ همیشه از شمال عراق و بین النهرین تهدید شده است. از حملات آشوریان به آذربایجان دوران اورارتو و ماننا ( در سه هزار سال قبل ) گرفته تا اوایل قرن بیستم قبایل و عشایر مرزهای آذربایجان را مورد تاخت و تاز قرار داده اند.
آغاز قرن بیستم که مصادف با آغاز نهضت مشروطیت است، عشایر کرد از ضعف حاکمان آذربایجان بهره گرفته و به تاخت و تاز پرداختند. اخبار و اسناد این فجایع علاوه بر روزنامه ها و جراید در کتب اسناد دول روسیه و انگلیس نیز منعکس است.
اگر کوچ عشایر و قبایل کرد به مراتع آذربایجان را در نظر نگیریم، اولین کوچ تهاجمی از یک کشور خارجی در قرن بیستم از آن جیلوها یا مسیحیان نسطوری مذهب منطقه حکاری عثمانی می باشد.
جیلوها که جمعیتشان بیش از شصت هزار نفر بود باعث قحطی، قتل و غارت غرب آذربایجان خصوصا در اورمیه و سلماس شدند.جیلوها با حملات عثمانی ها آذربایجان را به مقصد بعقوبه عراق ترک کردند.
دومین موج مهاجرت، حملات کردان پشدری از عراق به منطقه سردشت امروزین در دوره پهلوی اول بود.
مهاجرت بعدی در سالهای ۱۳۲۴ش با مهاجرت هزاران نفر از قبایل بارزانی به رهبری ملامصطفی بارزانی به مهاباد برای کمک به حکومت مهاباد به رهبری قاضی محمد بود.
مهاجرت بعدی، دوباره مهاجرت بارزانی هایی بود که در سال ۱۳۵۳ علیه دولت عراق و به نفع شاه جنگیده بودند.
با امضای معاهده الجزایر در سال ۱۳۵۴، بارزانی ها از کمکهای تسلیحاتی شاه محروم شدند و با اجازه دولت ایران صدها هزار شورشی کرد عراقی با خانواده از گذرگاههای مرزی مخصوصا خانا (پیرانشهر کنونی) وارد آذربایجان شدند. خاطرات عیسی پژمان درباره مسلح کردن چریکهای کرد بسیار خواندنی است.
با وقوع انقلاب اسلامی تحرکات کردی در شهرهای جنوبی و غربی آذربایجان بیشتر شده پادگان های ارتش توسط شورشیان کرد غارت شد. در طی این سالها دهها هزار عشایر کرد از ییلاقات کوهستانهای غرب آذربایجان به شهرهای ماکو، خوی، سلماس، اورمیه، نقده، مهاباد ، اشنویه سرازیر شده و در مناطق حاشیه ای این شهرها که اسلام آباد نامیده شدند بسر بردند.این مهاجرتهای آنی باعث تغییر جمعیتی در شهرهای فوق الذکر شده کمبود نان و ارزاق به شکل چشمگیری مشاهده شد. برای رفع مشکل نان و ارزاق، فرمانداری ها به ساکنان اصلی شهرهای آذربایجان کارت سکونت دادند تا از مزایای آن بهره مند شوند.
به تدریج مهاجرین اسکان داده شده در حاشیه شهرهای آذربایجان غربی مسمی به اسلام آباد وارد چرخه اقتصادی اجتماعی و در نهایت سیاسی-اداری شهرهای آذربایجان غربی شدند بطوریکه با متمرکز کردن نیروهایشان توانستند در انتخابات اخیر، چندین کرسی نمایندگی مجلس و شوراها را در اختیار بگیرند.
با وقوع جنگ ایران و عراق اکراد بارزانی به نفع ایران وارد جنگ با دولت عراق شدند. عراق به این عمل عکس العمل شدید نشان داد و تا پایان جنگ به سرکوب آنها پرداخت. شورش اکراد عراقی تا سه سال از پایان جنگ ادامه داشت و با حملات دولت مرکزی عراق، در ۱۷ فروردین ۱۳۷۰ بیش از یک میلیون کرد عراقی به ایران پناهنده شدند. چند صدهزار نفر از این اکراد از طریق مرزهای پیرانشهر و سردشت وارد آذربایجان شده در اردوگاههای اطراف شهرها اسکان یافتند. گرچه جمعی از آنان پس از خوابیدن غائله به موطنشان برگشتند ولی شمار نامعلومی از اکراد عراقی خصوصا در شهر اورمیه باقی ماندند.شاید آمار رسمی در اداره مهاجرین و اتباع بیگانه استانداری آذربایجان غربی موجود باشد.تمام میانسالان شهرهای غرب آذربایجان بالعینه ورود این موج از پناهندگان را به خاطر دارند.
۱۷ مهر ۱۴۰۴
