تنها هفت روز فرصت باقی مانده پیش از آنکه تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران دوباره اعمال شوند. در حالی‌که پنجره دیپلماسی رو به بسته شدن است، کشورهای اروپایی همچنان امیدوارند توافقی تازه، دست‌کم به‌طور موقت، برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی را دوباره تحت کنترل قرار دهد. ایران و سه کشور اروپایی این هفته یکدیگر را مسئول بن‌بست مذاکرات معرفی کردند؛ مذاکراتی که شکست آن روز جمعه با چراغ سبز شورای امنیت سازمان ملل برای بازگرداندن تحریم‌ها آشکار شد.
شورای امنیت سازمان ملل روز جمعه پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای جلوگیری از اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران را رد کرد، تحریم‌هایی که طبق برجام لغو شده بود. در واکنش، تهران اقدام سه کشور اروپایی عضو توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ برای فعال کردن سازوکار موسوم به «اسنپ‌بک» یا «ماشه» را «غیرقانونی» توصیف کرد.
برنامه هسته‌ای ایران سال‌هاست روابط تهران با غرب را دچار تنش کرده است. واشنگتن و تل‌آویو معتقدند ایران به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای است. تهران این اتهام را قاطعانه رد می‌کند و تأکید دارد تنها از حق خود برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای دفاع می‌کند.
اگر تا ۲۸ سپتامبر (۶ مهر) توافق تازه‌ای به عنوان جایگزین برجام برای کنترل برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی امضا نشود، همه تحریم‌هایی که طبق این توافق لغو شده بودند دوباره برقرار خواهند شد. وزرای خارجه آلمان، فرانسه و بریتانیا روز پنج‌شنبه بار دیگر به عباس عراقچی، همتای ایرانی خود پیشنهاد کردند که با تمدید شش‌ماهه قطعنامه ۲۲۳۱، فرصت بیشتری برای رسیدن به توافقی جدید یا حتی موقت فراهم شود.
پاسکال کونفاورو، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه، گفت: «در این مرحله، ایران این پیشنهاد را نپذیرفته و به درخواست‌های مشخص و منطقی تروئیکای اروپایی پاسخ نداده است.» در مقابل، رئیس دستگاه دیپلماسی ایران اعلام کرد: «پیشنهادی خلاقانه، عادلانه و متوازن ارائه کرده‌ایم که به نگرانی‌های مشروع پاسخ می‌دهد و برای هر دو طرف سودمند است.»
با وجود این بن‌بست، کاخ الیزه عصر جمعه اعلام کرد: «گفت‌وگوها ادامه دارد و امیدواریم به نتیجه برسند.» ریاست‌جمهوری فرانسه همچنین ابراز امیدواری کرد که «تماس‌های سطح بالا» در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک انجام شود و افزود: «امیدواریم در مهلت باقی‌مانده به توافقی دست یابیم که تضمین کند برنامه هسته‌ای ایران دوباره تحت کنترل است.»
اختلافات گسترده و شروط اروپایی‌ها
تصمیم شورای امنیت برای بازگشت تحریم‌ها هنوز تا یک هفته دیگر قابل بازگشت است. اروپایی‌ها سه شرط مطرح کرده‌اند: آغاز مذاکرات مستقیم و بدون پیش‌شرط، دسترسی کامل بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تأسیسات هسته‌ای ایران، و ارائه اطلاعات دقیق درباره مکان مواد غنی‌شده.
اما کارشناسان در گفتگو با خبرگزاری فرانسه دستیابی به چنین توافقی را بسیار بعید دانسته‌اند. علی واعظ، کارشناس گروه بحران گفت: «شانس بن‌بست دیپلماتیک بسیار بیشتر از احتمال پیشرفت است؛ اختلاف دیدگاه‌ها آن‌قدر وسیع است که در چند روز دیپلماسی فشرده پر نمی‌شود.»
تیری کوویل، پژوهشگر موسسه روابط بین‌الملل و استراتژیک (ایریس) می‌گوید: «اگر تحریم‌ها دوباره اعمال شوند، تنها راه خروج در ماه‌های آینده تمایل آمریکایی‌ها به مذاکره خواهد بود.»
اخبار جهان را با بارگیری اَپ ار.اف.ای دنبال کنید
در همین راستا، وب‌سایت امواج مدیا روز گذشته در گزارشی خبر داد که عراقچی در روزهای گذشته به طور مستقیم با استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ صحبت کرده و یک پیشنهاد از طرف تهران برای برگزاری فوری گفتگوها درباره توافق هسته‌ای ارائه کرده است. ابن رسانه به نقل از منابع آگاه گفته که این پیشنهاد روز ۱۶ سپتامبر/۲۵ شهوریور به ویتکاف ارائه شده اما تا کنون پاسخی از سوی طرف آمریکایی دریافت نکرده است.
به گفته علی واعظ، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا «مشتاق بازگرداندن تحریم‌هاست و فکر می‌کند این کار ایران را به زانو درمی‌آورد»، در حالی‌که نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، «شاید همچنان روزنه باریکی برای توافق باز کند.»
کلمان ترم، پژوهشگر وابسته به مؤسسه مطالعات ایرانی دانشگاه سوربن، تاکید کرد که بازگشت تحریم‌ها می‌تواند حتی ضرورت مذاکرات را تشدید کند، زیرا پیامدهای اقتصادی شدیدی به همراه دارد که می‌تواند نارضایتی شدید مردمی را به دنبال داشته باشد. او گفت: «تحریم‌ها می‌توانند آثار مخربی داشته باشند، از جمله شتاب‌گرفتن تورم از ۵۰ درصد به ۹۰ درصد و ضربه به صادرات نفت که برای ایران حیاتی است.»
به گفته این پژوهشگر مسائل ایران، در صورتی که جمهوری اسلامی «به این باور برسد که بقایش در معرض تهدید است، ممکن است به سمت مصالحه و نزدیکی با غرب، از جمله اروپا، حرکت کند».
